صدف صمیمی طی مشورت و گفت‌وگو با دکتر پرنیا رضی‌پور، جامعه‌شناس و نویسنده کتاب «جامعه‌شناسی شبکه اجتماعی اینستاگرام در ایران»به سراغ موضوع داغ و حاد این سال‌ها رفته است، اینکه اینستاگرام چه اثری روی زندگی ایرانیان گذاشته است؟

چکیده گزارش:

کم پیش می‌آید که گوشی هوشمند داشته باشید اما به خیل علاقه‌مندان اینستاگرام نپیوسته باشید.

اینستاگرام برای ایرانی‌ها به محیطی تبدیل شده که هم در آن ‌وقت می‌گذرانند و هم کالای مورد علاقه خود را می‌خرند.

در آخرین نظرسنجی‌هایی که صورت گرفته، ۸۵ درصد افراد اعلام کرده‌اند که از اینستاگرام استفاده می‌کنند. هرچند این رسانه اجتماعی برای نسل زد زیاد محبوب نیست اما نسل‌های قدیمی‌تر خیلی به آن وابسته‌اند.

این رسانه اجتماعی محبوب، ۱۴ سال است که با ماست و در همه این سال‌ها به‌طور متوسط روزی یک ساعت وقت ما را به خود اختصاص داده است.

حتی فیلترینگ هم مانع دسترسی ما به این رسانه نشده است. سوال اینکه در طول این سال‌ها، اینستاگرام چه اثری روی زندگی ما گذاشته است؟

در نهایت سه تصور کلی درباره کارکرد این شبکه اجتماعی مطرح می‌شود؛ نخست اینکه عده‌ای این شبکه را نجات‌بخش روابط اجتماعی و اقتصادی مردم عصر جدید می‌دانند و عده‌ای این تصور را که اینستاگرام تاثیر مثبتی بر کاربران گذاشته رد می‌کنند و معتقدند که اینستاگرام مسائل اجتماعی مانند تنزل سلامت روان، اعتیاد، نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و تحریف ارزش‌های اجتماعی را تشدید کرده است.

نگاه سوم در میانه این دو گروه قرار دارد و با پذیرش آثار منفی، دستاوردهای این تحول شبکه‌ای را نادیده نمی‌گیرند و از چنین ابزاری به عنوان چاقوی دولبه یاد می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین اثرات نامطلوب اینستاگرام تاثیر آن بر سلامت روان است. مطالعات متعدد استفاده بیش از حد از اینستاگرام را با افزایش سطح اضطراب، افسردگی و اعتمادبه‌نفس پایین مرتبط دانسته‌اند.

تاکید پلت‌فرم بر محتوای بصری و معیارهای تعامل مانند «لایک» و «فالوور» فرهنگ مقایسه را تقویت می‌کند.

کاربران اغلب زندگی خود را با تصاویر ایده‌آلی که به صورت آنلاین ارسال می‌شوند مقایسه می‌کنند که موجب احساس بی‌کفایتی و نارضایتی می‌شود.

این پدیده که به عنوان «نظریه مقایسه اجتماعی» شناخته می‌شود، بیان می‌کند که افراد ارزش خود را بر اساس نحوه قرار گرفتن در برابر دیگران ارزیابی می‌کنند.

برای بسیاری، اینستاگرام به یادآوری دائمی شکست‌های شخصی منجر می‌شود که باعث استرس و اضطراب و سایر اختلالات روانی مزمن می‌شود.

طراحی اینستاگرام هم ذاتاً اعتیادآور است. ویژگی اعلان‌های منظم، و امکان اعتبارسنجی اجتماعی از طریق لایک‌ها و نظرات، محیطی را برای استفاده اجباری ایجاد می‌کند.

علاوه بر این، ماهیت اعتیادآور اینستاگرام بر الگوهای خواب تاثیر می‌گذارد. نور آبی ساطع‌شده از تلفن‌ها و هجوم دوپامین از محتوای جذاب می‌تواند کاربران را بیدار نگه دارد و به کم‌خوابی منجر شود.

به گفته جامعه‌شناسان نفوذ اینستاگرام فراتر از تک‌تک کاربران است و بر هنجارها و ارزش‌های اجتماعی نفوذ می‌کند. یکی از عمیق‌ترین تغییرات، تعریف مجدد موفقیت و شهرت است.

«شهرت اینستاگرامی» آرزوی بسیاری از کاربران است که عده‌ای به خاطر کسب آن شهرت از تمام ارزش‌ها و هنجارها عبور می‌کنند.

همان‌طور که بدون تعارف از آثار منفی که اینستاگرام در زندگی اجتماعی ما ایجاد کرده، یاد کردیم، باید به جنبه‌های مثبتش نیز اشاره کنیم.

شبکه اینستاگرام با توجه به کارکردهای متنوع و مفرح خود، موجب شده است که افراد و گروه‌های مختلف در طیف‌های سنی و فرهنگی مجذوب آن شوند و از آن بهره ببرند.

یکی از تاثیرات مثبت اینستاگرام، افزایش ارتباطات اجتماعی است. کاربران می‌توانند به راحتی با دوستان، خانواده و حتی افراد جدید ارتباط برقرار کنند.

از سوی دیگر، اینستاگرام فرصتی برای کسب درآمد نیز فراهم کرده است. بسیاری از افراد با استفاده از قابلیت‌های بازاریابی دیجیتال توانسته‌اند کسب‌وکارهای موفقی راه‌اندازی کنند.

برندها هم از طریق تبلیغات هدفمند در این پلت‌فرم محصولات خود را معرفی کرده و فروش بیشتری داشته‌اند.

همچنین اینستاگرام را به ‌عنوان ابزاری برای آموزش می‌شناسند. از دیگر کارکردهای این شبکه در جامعه ایران، امکان ارائه آموزش‌های مختلف است.

با شناخت این مسائل و اجرای استراتژی‌های موثر، جامعه می‌تواند با حفظ مزایای بالقوه ارتباطات دیجیتال، چالش‌های ناشی از رسانه‌های اجتماعی را بهتر بپیماید و حل و فصل کند.

دنیای اقتصاد