تحریم، اقدامات کشورها برای محروم و محدود کردن کشورهای دیگر یا گروه‌های خاصی از آنها و فشار به آنها به منظور وادار کردن‌شان برای عمل به شیوه‌ای خاص است؛ چه وادار ساختن به دست کشیدن باشد یا وارد کردن به انجام دادن. در این معنا، تحریم‌کنندگان عموماً دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی‌اند و تحریم‌شوندگان ممکن است اشخاص حقیقی یا سازمان‌های مرتبط با یک حکومت یا گروهی خاص و حتی کل یک حکومت و دولت باشند و برای این کار ممکن است محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی برای «مبادلات و تجارت» و «کمک‌های اقتصادی» به آن کشور ایجاد شود و مجازات‌هایی برای نقض‌کنندگان این محدودیت‌ها مقرر شود.

تحریم های اقتصادی، در کنار جنگ، ابزار مرسوم فشار است با این تفاوت که جنگ چهره خشن‌تری دارد و تحریم، توجه و حساسیت بسیار کم‌تری را در افکار عمومی برمی‌انگیزاند علی‌رغم اینکه هزینه‌های معتنابهی به تحریم‌شونده تحمیل می‌کند.

ایران بعد از وقوع انقلاب، به کشوری تبدیل شد که نظم موجود جهانی را به چالش کشید و ادعای پایه‌ریزی تمدنی جدید و رقیب برای تمدن‌های موجود را مطرح ساخت و استقلال‌طلبی‌اش منجر به ضربه خوردن منافع آمریکا و برخی قدرت‌های بزرگ شد و به‌عنوان تهدیدی فرهنگی- سیاسی تلقی گردید. این امور سبب تحمیل تحریم‌های متنوع و متعددی در تمام سال‌های بعد از انقلاب شد.

شدت تحریم‌ها علیه ایران، بسته به عوامل مختلف، تغییرات زیادی کرده است از جمله: کنش‌های دولت‌ها و مقامات ایرانی و به‌طور کلی رخدادهای داخلی تا کنش‌های دولت‌ها و مقامات کشورهای دیگر و سازمان‌های بین‌المللی و همچنین وقایع سایر نقاط جهان.

اولین این تحریم‌ها کمتر از 9 ماه پس از انقلاب و با تسخیر سفارت آمریکا در ایران وضع شد و بخش‌های زیادی از آن در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای، نظامی و فضایی، همچنین سیاست‌های منطقه‌ای ایران و رفتار با منتقدان و مخالفان سیاسی برقرار شده است.

نقطه عطف این تحریم‌ها، تحریم‌هایی است که از سوی شورای امنیت سازمان ملل و در واکنش به برنامه هسته‌ای ایران برقرار و از سوی اکثر کشورهای جهان همراهی شد(اولین قطعنامه در مرداد ۱۳۸۵ برابر با ژوئیه ۲۰۰۶ و ششمین قطعنامه در خرداد ۱۳۸۹ برابر با ژوئن ۲۰۱۰). بعد از شکل‌گیری برجام تحریم‌ها به سطح بسیار پایین و در حدودی مشابه تحریم‌های ماقبل هسته‌ای بازگشت اما با تهدید ترامپ به خروج و سپس اجرایی شدن خروج از برجام، حجم وسیعی از این تحریم‌ها دوباره برقرار شد.

گفتنی است نویسندگان مقاله، شدت تحریم‌ها را با تفکیک «تحریم‌های فعال» و «تحریم‌های غیرفعال»، بر اساس پوشش روزنامه‌ها از اِعمال و لغو گاه به گاه تحریم‌ها به دست آورده‌اند.