سالهاست ایران میزبان گروه‌های مختلف مهاجر از کشورهای همسایه‌ است. به صورت تاریخی و با توجه به تعاملات فرهنگی و اجتماعی گسترده میان دو کشور ایران و افغانستان و همچنین بحران‌های مداوم در آن کشور، پرجمعیت‌ترین گروه مهاجر در ایران از کشور افغانستان هستند. در سال‌های اخیر به خصوص بعد از سلطه مجدد طالبان بر افغانستان سیر ورود مهاجرین به ایران روندی افزایشی پیدا کرده است.‌ در ماه‌های اخیر چالش عمومی بر سر حضور مهاجرین در ایران افزایش یافته و ایده‌های مهاجرستیزانه بیش از گذشته در رسانه‌ها مطرح می‌شوند. با این‌حال مردم ایران تا چه میزان به زیست با مهاجرین و کارگران خارجی تمایل دارند و نظرسنجی‌های گذشته چه پاسخی به این سئوال داده‌اند؟

داده‌های پیمایش‌ ارزش‌های جهانی نشان می‌دهد که به فاصله هفت سال عدم تمایل به همسایگی با مهاجرین از ۹.۶ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۵۸.۹ درصد در سال ۲۰۰۷ رسیده است. این عدم تمایل در سال ۲۰۲۰ کاهش پیدا کرده است اما باز هم عدد قابل توجهی است. این وضعیت مهاجرستیزی در ایران نسبت به شرایط جهانی وخیم‌تر است.

در سیاست‌های جهانی مهاجرستیزی به عنوان هشداری برای رشد دیدگاه‌های فاشیستی شناخته می‌شود. تحلیلگران سیاسی، افزایش نگاه‌های مهاجرستیزانه را بهترین بستر برای اقبال عمومی نسبت به رهبران پوپولیست می‌دانند. از این رو، شدت یافتن فاصله اجتماعی میان جامعه میزبان و مهاجرین در ایران، می‌تواند هشداری برای آینده سیاست و اجتماع در ایران باشد.

همچنین، مهاجرستیزی و عدم پذیرش مهاجران توسط جامعه میزبان را تا حد زیادی به شرایط فرهنگی یک کشور مرتبط می‌دانند. با وجود اینکه تقویت یا تضعیف نگاه بالا به پایین به مهاجرین به پیشینه تاریخی و اقدامات فرهنگی کشورها در حوزه مهاجرین مرتبط است با این حال بخش زیادی از این پذیرش یا عدم پذیرش در گرو‌ وضعیت اقتصادی کشور و سیاست‌گذاری دولت‌ها در حوزه مهاجرین‌ است.

در پی عدم سیاستگذاری جهت ادغام مهاجرین در جامعه مبدأ، عدم ساماندهی وضعیت ورود و خروج مهاجران، ورود غیرقانونی مهاجران افغانستانی ذهنیت منفی در میان گروه‌های مختلف اجتماعی تشدید می‌شود. نتایج این پیمایش‌ها نشان می‌دهد که سیاست‌های دولتی، در اقناع افکار عمومی در زمینه مهاجرپذیری و هم در ساماندهی مناسب مهاجران طی بیست سال گذشته با شکست مواجه شده است که تداوم این جریان می‌تواند آثار نامطلوبی در کشور ایجاد کند.